Η παραβατικότητα των ανηλίκων παρουσιάζει το τελευταίο διάστημα ανησυχητική αύξηση ·ξυλοδαρμοί, συμμορίες, κλοπές και φαινόμενα ακραίου bullying βρίσκονται σε έξαρση ενώ κάθε μέρα 1 ανήλικος πέφτει θύμα ξυλοδαρμού από άλλους μαθητές.
Σκεφτείτε ότι σε μόλις 1 χρόνο η παραβατικότητα ανήλικων παιδιών κάτω των 14 ετών αυξήθηκε κατά ποσοστό 52%, ενώ παράλληλα το 16% των περιστατικών αυτών διαδραματίζεται στο σχολικό προαύλιο.
Η παραβατικότητα ανηλίκων ουσιαστικά συνιστά ένα φαινόμενο κοινωνικής παθογένειας με αρνητικές συνέπειες τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Το οικογενειακό περιβάλλον, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι επιρροές από το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον καθώς και το χάσμα γενεών όπου οι μεγάλοι στιγματίζουν τη νεανική συμπεριφορά ως απαράδεκτη και αντικοινωνική και οι νέοι επαναστατούν κι αμφισβητούν την αυθεντία της γενιάς των γονιών τους, είναι κάποιοι από τους παράγοντες που έχουν οδηγήσει στην εμφάνιση και την έξαρση του φαινομένου.
Η οικογένεια είναι ένας πάρα πολύ σημαντικός παράγοντας επιρροής του παιδιού και μετέπειτα του εφήβου καθώς τα ερεθίσματα που λαμβάνει στον μικρόκοσμο της οικογένειας πολλές φορές επηρεάζουν και την συμπεριφορά του σαν μέλος του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.
Στην οικογένεια πρέπει να «διδάσκονται» στο παιδί αξίες και αρετές όπως ο σεβασμός προς τον συνάνθρωπο, η εργατικότητα, οι θέσπιση στόχων και το κυριότερο, θα πρέπει να υπάρχει ανοιχτός διάλογος και επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας ώστε να αισθάνεται το παιδί ότι μπορεί να συζητήσει και να εκφράσει στον γονέα κάθε προβληματισμό του. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που οι ανήλικοι που συμμετέχουν σε παραβατικές πράξεις προέρχονται από περιβάλλοντα με πολύ «χαλαρά» όρια, ενδο- οικογενειακή βία, χρήση ουσιών ή ακόμη και από οικογένειες με παραβατικό παρελθόν, χωρίς όμως αυτό να αποτελεί τον κανόνα.
Το σχολείο διαδραματίζει επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Σχολείο και καθηγητές θα πρέπει να συζητάνε ανοιχτά για τις επιπτώσεις της παραβατικής συμπεριφοράς, για το πώς μπορεί κάποιος να οδηγηθεί σε τέτοιες ενέργειες και κυρίως να γίνονται παρεμβάσεις με βιωματικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα που θα προάγουν την ελευθερία, τον σεβασμό και την έννομη συνύπαρξη όπου στη συνέχεια από τον μικρόκοσμο του σχολείου θα μεταφερθεί στον μακρόκοσμο της κοινωνίας.
Η πολύωρη ενασχόληση με την τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συσχετίζονται με την έξαρση του φαινομένου, χωρίς ωστόσο να «φταίνε» τα ίδια τα μέσα αλλά κυρίως οι αξίες που προβάλλονται μέσα από αυτά.
Ένας εξωπραγματικός τρόπο ζωής με “ήρωες-πρότυπα” που ζουν στη χλιδή και το εύκολο κέρδος, τη χρήση και τη διακίνηση ναρκωτικών ουσιών, δίχως κανονική εργασία, με εθισμό στη βία και το σεξ, με «ρομαντικοποίση» της παραβατικότητας και του εύκολου παράνομου χρήματος, είναι κάποια από τα προβαλλόμενα πρότυπα που επηρεάζουν τους νέους και τη μελλοντική συμπεριφορά τους.
Επομένως μπορούμε να μιλήσουμε περισσότερο για μία κρίση αξιών που επηρεάζει αρνητικά τους νέους και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η τεχνολογία είναι απλά οι τρόποι που αυτές οι «διαστρεβλωμένες» αξίες επηρεάζουν όχι μόνο τους ανηλίκους αλλά και εμάς τους ίδιους.
Υπάρχουν σημάδια που μπορεί να μας ανησυχήσουν και στις δύο περιπτώσεις, όπως η πτώση της σχολικής επίδοσης, οι πολύωρες απουσίες από το σχολείο χωρίς αιτιολόγηση, οι έξοδοι των παιδιών μας με άτομα πολύ μεγαλύτερα από την ηλικία τους ή με άτομα που δεν γνώριζαν μέχρι πρότινος, το ντύσιμο εάν αλλάξει απότομα και παραπέμπει σε ντύσιμο συμμορίας (π.χ. μαύρα ρούχα, κουκούλα, καπέλα και οπαδική ενδυμασία) και τέλος εάν το παιδί αρχίζει κλείνεται πολύ στον εαυτό του, δεν μιλάει στους γονείς του και η συμπεριφορά του υποδηλώνει ότι συνεχώς θέλει να αποκρύπτει τι συμβαίνει, που βγαίνει, τι κάνει και με ποιους μιλάει.
Ωστόσο όλα τα παραπάνω μεμονωμένα δεν οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το παιδί μας είναι θύτης ή θύμα παράνομων συμπεριφορών, πρέπει όμως σαν σημάδια να μας ανησυχήσουν και να μας κινητοποιήσουν να ψάξουμε τι βρίσκεται πίσω από αυτές τις συμπεριφορές.
Ασπασία Τσολάκη Ψυχολόγος-Larissapress
