Σαν σήμερα ο Ελληνικός Στρατός ξεκινά τις επιχειρήσεις εναντίον των Ιωαννίνων, κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού πολέμου, επικεντρώνοντας τη δράση του κατά του οχυρού του Μπιζανίου.
Δυστυχώς, ελάχιστοι Έλληνες, (αλλά και Ηπειρώτες, ακόμη δε και Γιαννιώτες,) γνωρίζουν την τεράστια εθνική προσφορά και συμβολή του Νικολάκη Εφέντη για την επίτευξη του τελικού στόχου του Ελληνικού Στρατού το 1913, που ήταν η απελευθέρωση των Ιωαννίνων και του μεγαλύτερου τμήματος της Ηπείρου (που ήταν το τελευταίο κομμάτι της Ελλάδας που παρέμενε ακόμη σκλαβωμένο στους Τούρκους ) όπως δεν γνωρίζουν και το τραγικό τέλος του ίδιου και ολόκληρης της οικογένειάς του.
Ο «Νικολάκη Εφέντης», του οποίου το πραγματικό όνομα, κατά πάσα πιθανότητα, ήταν Νικόλαος Μιζαντζιόγλου, ανήκε στους πολλούς ελληνικής καταγωγής, αξιωματικούς του Τουρκικού Στρατού στα Ιωάννινα και υπηρετούσε ως Λοχαγός του Μηχανικού.
Ήταν συνεργάτης του Γκολτς Πασά κατά την κατασκευή των Οχυρών του Μπιζανίου και μετά του ανετέθηκε η συντήρησή τους. Όταν στα τέλη Ιανουαρίου του 1913 ο Ελληνικός Στρατός αποφάσισε, ύστερα από πολλές δυσκολίες, πολλές αποτυχίες και πολλές θυσίες, να κάνει την οριστική γενική επίθεση για την πτώση του Μπιζανίου και την απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων, είχε ένα μεγάλο πρόβλημα, σχετικά με τα μέχρι τότε απόρθητα οχυρά του Μπιζανίου και ειδικότερα του οχυρού «ΣΚΥΛΛΑ», για το οποίο δεν είχαν καθόλου πληροφορίες.
Θα έπρεπε, λοιπόν, οι Μυστικές Ελληνικές Υπηρεσίες στα σκλαβωμένα Γιάννενα να πληροφορηθούν την ακριβή θέση, την κατασκευή, την επάνδρωση και τον εξοπλισμό των οχυρών αυτών, για να μπορέσουν να σχεδιάσουν και να πετύχουν την κατάληψη της πόλης.
Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, οργανώθηκε μια ιδιαίτερα μυστική σύσκεψη στη Μητρόπολη των Ιωαννίνων, από τον τότε Μητροπολίτη Γεβράσιο, στην οποία συμμετείχαν οι Γιαννιώτες Νικόλαος Χαντέλης και Αθανάσιος Τσεκούρας.
Στη σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε να εντοπισθεί, κατά τον πλέον μυστικό τρόπο, ο γνωστός αξιωματικός του Τουρκικού Στρατού στα Ιωάννινα Νικολάκη Εφέντης, που ήταν ο αρμόδιος συντηρητής των οχυρών και επομένως τα γνώριζε πολύ καλά και με κάθε λεπτομέρεια…
Την αποστολή αυτή ανέλαβε ο Αθ. Τσεκούρας, ο οποίος αφού, με άκρα μυστικότητα, συναντήθηκε με αυτόν, του ζήτησε να συναντηθεί με τον Μητροπολίτη, πράγμα το οποίο και πέτυχε.
Ο Μητροπολίτης ζήτησε από τον Νικολάκη Εφέντη, αφού του υπογράμμισε την ελληνική καταγωγή του και του επεσήμανε τη σπουδαιότητα, την ιερότητα, και την κρισιμότητα του αγώνα, να του δώσει πλήρη αντίγραφα των σχεδίων των οχυρών του Μπιζανίου και ιδιαίτερα του ονομαζόμενου οχυρού «ΣΚΥΛΛΑ».
Πράγματι ο Νικολάκη Εφέντης, υπακούοντας στη φωνή της πατρογονικής ελληνικής καταγωγής του πείστηκε και μέσα στο σπίτι του Ιωάννη Λάππα σχεδίασε κρυφά και επί δύο συνεχείς νύχτες τα οχυρά και παρέδωσε τα σχέδια σ΄ αυτόν, ο οποίος στη συνέχεια, μέσω ενός χωρικού αγγελιαφόρου, τα έστειλε στο Ελληνικό Στρατηγείο στο Εμίν Αγά, και ακολούθησε την 21η Φεβρουαρίου η, ύστερα από 500 χρόνια σκλαβιάς, απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων αλλά και ολόκληρης της Ηπείρου.
Η μεγάλη σημασία της ηρωικής αυτής πράξης του Νικολάκη Εφέντη είναι ανυπολόγιστη και είναι άγνωστο εάν κατά την περίοδο εκείνη χωρίς αυτόν, θα είχε επιτευχθεί η πτώση του Μπιζανίου και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων.
Όμως, το τέλος του Νικολάκη Εφέντη και της οικογένειάς του ήταν τραγική,
Όταν συνελήφθηκε, ως αιχμάλωτος, από τον Ελληνικό Στρατό και τον παρουσίασαν στον Αρχιστράτηγο Διάδοχο, αυτός τον ρώτησε τι θα ήθελε ως αντάλλαγμα για την μεγάλη του προσφορά.
Εκείνος του απάντησε “απολύτως τίποτε”, παρά μόνο να μείνει απολύτως μυστική η ηρωική του πράξη και “δια της ανταλλαγής των αιχμαλώτων” να επιστρέψει στη Σμύρνη, όπου κατοικούσε η οικογένειά του.
Δυστυχώς όμως, λόγω κάποιου αντιμοναρχικού Έλληνα δημοσιογράφου που δεν ήθελε να πάρει τη δόξα ο Κωνσταντίνος Α`, δημοσίευσε στην εφημερίδα του το γεγονός, αποκαλύπτοντας τη δράση και τη βοήθεια που πρόσφερε στον ελληνικό στρατό ο Νικολάκη Εφέντης, δόθηκε η δυνατότητα να το πληροφορηθούν οι Τούρκοι, και όταν αποβιβάστηκε, με τους άλλους ανταλλαγέντες αιχμαλώτους στη Σμύρνη κρατήθηκε αμέσως από τις τοπικές αρχές και, ύστερα από φρικτά βασανιστήρια, εκτελέστηκε.
Το τραγικότερο είναι ότι την ίδια τύχη είχαν και όλα τα μέλη της οικογένειάς του, τα οποία επίσης θανατώθηκαν.
Υποχρέωση και καθήκον λοιπόν της πολιτείας είναι να αναγνωρίσει την προσφορά, όχι μόνο του Νικολάκη Εφέντη, αλλά και όλων όσων με κάθε τρόπο βοήθησαν να επιτευχθεί ο μεγάλος στόχος της απελευθέρωσης της πατρίδας μας,
και χρέος δικό μας είναι να γνωρίσουμε όλες τις πτυχές της πολύχρονης και αιματοβαμμένης ιστορίας μας και να κάνουμε τη γνώση αυτή οδηγό για το καλύτερο μέλλον το δικό μας, των παιδιών μας και της Ελλάδας ολόκληρης.
