Γράφει ο Θεοφάνης Γέμτος
Γεωπόνος, ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
Στο προηγούμενο σημείωμα αναφέρθηκα στην ανάγκη ανάπτυξης μια παραγωγικής γεωργίας. Η γεωργία αυτή θα πρέπει να αναπτυχθεί σε συνθήκες κλιματικής κρίσης που βιώσαμε τα τέσσερα τελευταία χρόνια. Πρέπει αρχικά να δούμε δύο προβλήματα: τις πλημμύρες και τη λειψυδρία- ξηρασία. Αν δεν βρεθεί λύση για αυτά η ζωή στη Θεσσαλία δεν μπορεί να συνεχιστεί. Ο κίνδυνος ερημοποίησης περιοχών της Θεσσαλίας είναι υπαρκτός.
Όπως λένε όλοι οι επιστήμονες οι πλημμύρες και η λειψυδρία – ξηρασία είναι οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος. Σήμερα έχουμε μπροστά μας τρία σχέδια που προτείνουν λύσεις. Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων, Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμυρών και Master Plan HVA προτείνουν παρόμοια μέτρα αποτροπής των δύο κινδύνων. Έργα ταμίευσης νερού στα γύρω από την πεδιάδα ορεινά που θα περιορίσουν ζημιές από πλημμύρες ενώ θα εξασφαλίσουν το φθηνό και καλής ποιότητας αρδευτικό νερό που χρειάζεται η γεωργία μας.
Οι ταμιευτήρες είναι έργα που πρέπει να εκτελεστούν από τη κεντρική κυβέρνηση της χώρας. Μαζί με έργα ορεινής υδρονομίας, καθάρισμα ροής των ποταμών (το ΡΙΟ ένα χρόνο μετά τον Daniel μένει στη θέση του), συντήρηση των αναχωμάτων, δημιουργία και συντήρηση δικτύων μεταφοράς και διανομής του νερού είναι έργα που πρέπει να γίνουν από την Κυβέρνηση και τη Περιφέρεια. Δουλειά των φορέων της Θεσσαλίας είναι να τα διεκδικήσουν και να πιέσουν για τη γρήγορη εκτέλεσή τους. Πάνω στην επιτυχή επίλυση των δύο προβλημάτων πρέπει να στηριχθεί η ανάπτυξη του στόχου: Γεωργία υψηλής παραγωγικότητας, υψηλού εισοδήματος, με προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Αυτό πρέπει να επιτευχθεί με χρήση νέων τεχνολογιών και τεχνικών καλλιέργειας, οργάνωσης των αγροτών, με ανάπτυξη εμπορίας, υποδομών, εκπαίδευσης αγροτών. Πολλά και δύσκολα αλλά πρέπει να αρχίσουμε να τα συζητάμε και να ετοιμάσουμε σχέδια υλοποίησης αν θέλουμε να έχουμε ένα καλύτερο μέλλον.
Σημαντικά προβλήματα της Θεσσαλικής Γεωργίας προέρχονταν πάντα από έλλειψη αρδευτικού νερού λόγω μη εκτέλεσης έργων αποθήκευσης των υδάτων των χειμερινών βροχοπτώσεων, από αδυναμία του πολιτικού συστήματος να κατασκευάσει στα γύρω ορεινά ταμιευτήρες. Οι τελευταίοι θα εξασφάλιζαν καλής ποιότητας και φθηνό επιφανειακό νερό για κάλυψη μεγάλου μέρους των αναγκών. Το πολιτικό σύστημα επέτρεψε (αν όχι προέτρεψε) του αγρότες να αντλούν νερό από υπόγειους υδροφορείς πέρα από τα όρια βιωσιμότητάς τους. Αποτέλεσμα η εξόρυξη γεωτρήσεων (κατά κανόνα με δικές τους δαπάνες) σε συνεχώς αυξανόμενα βάθη και η άντληση υδάτων από συνεχώς μεγαλύτερα βάθη. Αποτέλεσμα, η συνεχής αύξηση του κόστους άντλησης νερού που επιβάρυνε το κόστος παραγωγής. Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο 700 GWh ηλεκτρικής ενέργειας καταναλώνεται για τις αρδεύσεις. Παράλληλα όμως η συνεχής ταπείνωση του υδροφορέα δημιουργεί κίνδυνο εισόδου θαλασσινού νερού που αν χρησιμοποιηθεί για άρδευση θα καταστρέψει τα εδάφη οδηγώντας περιοχές της Θεσσαλίας σε ερημοποίηση.
Η επίσκεψη του Πρωθυπουργού (2/9) έδωσε ένα μικρό άνοιγμα αισιοδοξίας για τη δημιουργία κάποιων εσωτερικών φραγμάτων ανάσχεσης της ροής του νερού και ταμίευσής του για την άρδευση. Προκάλεσε όμως απογοήτευση η άρνηση του να αναφερθεί στο φράγμα της ΣΥΚΙΑΣ και στη μεταφορά ποσοτήτων νερού από τον Αχελώο. Είναι σαφές από τα Σχέδια διαχείρισης των υδάτων ότι χωρίς μεταφορά νερού από το Θεσσαλικό Αχελώο το έλλειμα δεν καλύπτεται. Εκτός και αν μειώσουμε τις αρδευόμενες εκτάσεις με αντίστοιχη μείωση του κύκλου εργασιών της γεωργίας μας. Κάτι μη επιθυμητό. Επί πλέον, πως μπορεί να γίνει η μελέτη του φράγματος-ταμιευτήρα Μουζακίου χωρίς να ξεκαθαρίσει ποιο νερό θα διαχειρίζεται; Οι σοφοί των Αθηνών που αρνούνται να κατανοήσουν τα προβλήματα της Θεσσαλίας θα μας το πουν.
Πέρα όμως από τη δημιουργία φραγμάτων και ταμιευτήρων υπάρχει ένα άλλο σύνολο δράσεων που αφορούν και τους ίδιους τους αγρότες και τους φορείς τους. Υπάρχει η μεταφορά και διανομή του νερού από τους ταμιευτήρες μέχρι τα χωράφια και φυσικά η εφαρμογή στα χωράφια. Εδώ υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες εξοικονόμησης νερού όπως δείχνει το έργο του ΤΟΕΒ Ταυρωπού. Αλλά και οι ίδιοι αγρότες πρέπει να αλλάξουν τις τεχνικές άρδευσης και να φύγουν από την εμπειρική εφαρμογή που εφαρμόζουν σήμερα. Και εδώ οι δυνατότητες είναι μεγάλες για εξοικονόμηση πολύτιμου νερού και κόστους παραγωγής. Από περισσότερο αποδοτικά συστήματα εφαρμογής όπως η στάγδην άρδευση όσο και η χρήση νέων τεχνολογιών για σωστή εφαρμογή. Τεράστιο θέμα που οι αγρότες πρέπει να εφαρμόσουν με βοήθεια από το πολιτεία αφού αποφασίσουν να ξεχάσουν το «όπως τα βρήκαμε θα συνεχίσουμε».
Το πρόβλημα των πλημμυρών και της άρδευσης έχει έρθει στο προσκήνιο με τις τελευταίες καταστροφές. Αυτό που δεν προβλήθηκε παρ’ όλο που η ζημιά που προκλήθηκε είναι τεράστια είναι η καταστροφή των καλλιεργούμενων εδαφών από τη διάβρωση. Γνωρίζουμε ότι ο 30% των καλλιεργούμενων εκτάσεων στη Θεσσαλία είναι επικλινείς. Όλοι οι αγρότες βλέπουν στα χωράφια τους μετά από βροχές «νεροφαγιές» που αν δεν είναι πολύ μεγάλες κλείνουν με το όργωμα. Αυτό που αργούν να καταλάβουν είναι ότι μακροχρόνια μειώνεται η γονιμότητα των εδαφών τους. Αυτή καλύπτεται από τις λιπάνσεις αλλά με υψηλότερο κόστος παραγωγής. Δυστυχώς στη χώρα δεν υπάρχει καμία ουσιαστική πολιτική μείωσης της διάβρωσης των εδαφών. Το ίδιο ισχύει και για την υγεία των εδαφών. Θέματα που σε πολλές χώρες του Κόσμου είναι στο μέσο ισχυρών πολιτικών σε συνδυασμό με μέτρα μείωσης των εκπομπών ΑτΘ από τη γεωργία αλλά και αποθήκευσης άνθρακα στο έδαφος.
Το πρόβλημα των πλημμυρών και της άρδευσης έχει έρθει στο προσκήνιο με τις τελευταίες καταστροφές. Αυτό που δεν προβλήθηκε παρ’ όλο που η ζημιά που προκλήθηκε είναι τεράστια είναι η καταστροφή των καλλιεργούμενων εδαφών από τη διάβρωση. Γνωρίζουμε ότι ο 30% των καλλιεργούμενων εκτάσεων στη Θεσσαλία είναι επικλινείς. Όλοι οι αγρότες βλέπουν στα χωράφια τους μετά από βροχές «νεροφαγιές» που αν δεν είναι πολύ μεγάλες κλείνουν με το όργωμα. Αυτό που αργούν να καταλάβουν είναι ότι μακροχρόνια μειώνεται η γονιμότητα των εδαφών τους. Αυτή καλύπτεται από τις λιπάνσεις αλλά με υψηλότερο κόστος παραγωγής. Δυστυχώς στη χώρα δεν υπάρχει καμία ουσιαστική πολιτική μείωσης της διάβρωσης των εδαφών. Το ίδιο ισχύει και για την υγεία των εδαφών. Θέματα που σε πολλές χώρες του Κόσμου είναι στο μέσο ισχυρών πολιτικών σε συνδυασμό με μέτρα μείωσης των εκπομπών ΑτΘ από τη γεωργία αλλά και αποθήκευσης άνθρακα στο έδαφος.
Όπως φαίνεται πολλά πρέπει να γίνουν για το πρωτογενή τομέα της χώρας αν θέλουμε πραγματική αύξηση της παραγωγικότητάς του σε συνδυασμό με το εισόδημα των αγροτών (πέρα από επιδοτήσεις και αποζημιώσεις) αλλά και εξασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας της χώρας και του Πλανήτη.
Η παραγωγική γεωργία στηρίζεται στη αξιοποίηση ενός υγειούς εδάφους. Αυτό συνήθως το ξεχνούμε.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
