(Κώστας Γκούμας  – Τάσος Μπαρμπούτης)*

Μεσοχώρα, μια πονεμένη ιστορία. Ένα πολύτιμο υδροηλεκτρικό έργο που αποφασίστηκε την δεκαετία 1980 και η κατασκευή του εξελίχθηκε κατά την επόμενη δεκαετία έως το 2001.

Τότε οι εργασίες είχαν φθάσει σε ποσοστό εκτέλεσης πάνω από το 90% και  είχαν παραδοθεί σχεδόν ολοκληρωμένα τα τρία βασικά επί μέρους έργα του ενεργειακού συγκροτήματος και συγκεκριμένα το φράγμα δίπλα στο χωριό Μεσοχώρα, ο αγωγός προσαγωγής (δηλαδή μεταφοράς του νερού από την τεχνητή λίμνη στον  Σταθμό παραγωγής) μήκους περίπου 8 χιλιομέτρων και ο πλήρως κατασκευασμένος σταθμός παραγωγής της ενέργειας (ΥΗΣ) στη θέση Γλύστρα.

Όλα αυτά όμως δεν ήταν αρκετά, όπως αποδείχθηκε, για να ολοκληρωθεί και να λειτουργήσει το έργο. Οι αλλεπάλληλες προσφυγές στο ΣΤΕ, με πρόσχημα περιβαλλοντικά προβλήματα και την «σχέση» της Μεσοχώρας με την «εκτροπή Αχελώου», επέφεραν μεγάλες καθυστερήσεις, παρότι την περίοδο που η ΔΕΗ κατασκεύαζε το έργο η Πολιτεία είχε ήδη τελεσίδικα αποφασίσει πως το ΥΗΕ Μεσοχώρας θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά για παραγωγή ενέργειας και πως τα νερά του ομώνυμου ταμιευτήρα ΔΕΝ θα χρησιμοποιούνται για την δημιουργία αποθεμάτων προς αντιμετώπιση των προβλημάτων της θεσσαλικής λεκάνης [1].

Από το 2014 και μετά, χωρίς πλέον τα «εμπόδια» του ΣτΕ, ή Μεσοχώρα βρέθηκε αντιμέτωπη με τις ιδεοληψίες και τις εμμονές της ανεύθυνης κυβέρνησης Τσίπρα, που για τρία χρόνια ταλαιπωρούσε τη ΔΕΗ αρνούμενη να δώσει την αναγκαία έγκριση περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) για την λειτουργία του έργου [2].

Στη συνέχεια όμως κάτω από τις πιέσεις της ίδιας της διοίκησης της ΔΕΗ, των θεσσαλικών φορέων και την γενικότερη κατακραυγή της κοινωνίας, υποχρεώθηκαν σε αναδίπλωση και οδηγήθηκαν στην έγκριση του έργου.

Μετά την κυβέρνηση Τσίπρα ακολούθησε η κυβέρνηση Μητσοτάκη με ολότελα ελεύθερο το πεδίο για την ολοκλήρωση και λειτουργία της Μεσοχώρας.

Όμως η πρώτη τετραετία της παρήλθε άκαρπη. Μια ακόμη  απόφαση του ΣτΕ σε προσφυγή κατά της απόφασης (ΑΕΠΟ) της κυβέρνησης Τσίπρα δημιούργησε μια νέα δικαιολογημένη καθυστέρηση. Φαίνεται όμως πως η περίοδος αυτή δεν αξιοποιήθηκε όσο θα έπρεπε για την προετοιμασία αντιμετώπισης και των λοιπών εκκρεμοτήτων, όπως το σχέδιο μετεγκατάστασης των κατακλυζόμενων κατοικιών, το ύψος των οικονομικών αποζημιώσεων, τα γεωλογικά προβλήματα κοκ. Και όλα αυτά παρά τις υποσχέσεις και την συστηματική καλλιέργεια αισιοδοξίας πως η κυβέρνηση έχει σχέδιο, προγραμματισμό και χρονοδιάγραμμα.

Περάσαμε πλέον στην δεύτερη θητεία Μητσοτάκη και παρότι συμπληρώνονται έξι χρόνια διακυβέρνησης η κατάσταση παραμένει στάσιμη.

Η ΔΕΗ επίσης δεν προέβη σε ανακοινώσεις που να εξηγούν την απαράδεκτη στασιμότητα στο έργο Μεσοχώρας, την ίδια μάλιστα περίοδο που η διοίκησή της με διθυραμβικές ανακοινώσεις εξαγγέλλει «πράσινη στροφή» και επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ σε ΑΠΕ, αρκετές από τις οποίες αφορούν (και) σε υδροηλεκτρικές μονάδες [3].

Χαρακτηριστική επίσης είναι η «σιωπή» της κυβέρνησης που συστηματικά αποφεύγει να ενημερώσει υπεύθυνα την Περιφέρεια, τους Δήμους, τους φορείς της Θεσσαλίας και τους ενδιαφερόμενους κατοίκους για τον προγραμματισμό της και για τα επόμενα βήματα. Να σκεφθεί κανείς πως από το αρμόδιο Υπουργείο (ΥΠΕΝ) παραμένει ακόμη σε εκκρεμότητα η έναρξη των απαλλοτριώσεων, ενώ υπουργοί υπόσχονται την πλήρωση με νερό της τεχνητής λίμνης [4], κάτι που δυστυχώς απέχει από την πραγματικότητα.

Αξιοσημείωτο πάντως είναι πως και η αντιπολίτευση αποφεύγει την ανάδειξη του θέματος της Μεσοχώρας.

Το ΠΑΣΟΚ, χωρίς να εναντιώνεται στο έργο, στα έξι χρόνια διακυβέρνησης ΝΔ, ελάχιστα εντάσσει την Μεσοχώρα στην αντιπολιτευτική του ατζέντα και ρητορική. Είναι χαρακτηριστικό πως κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη Θεσσαλία ο αρχηγός του κόμματος δεν αναφέρθηκε στο ζήτημα  (συνολικά των υδάτων και ειδικότερα στα έργα Αχελώου), την ίδια ώρα που άσκησε κριτική στην κυβέρνηση για διάφορα θέματα, όπως ελληνοτουρκικά, οικόπεδα σε οικισμούς κάτω των 200 κατοίκων κλπ. [5].

Το ΚΚΕ, επικαλούμενο γενικότερα πολιτικοϊδεολογικά θέματα (ιδιωτικοποίηση ΔΕΗ, πολιτική κυβερνήσεων και ενεργειακών ομίλων με αποτέλεσμα τις τεράστιες αυξήσεις στο ηλεκτρικό ρεύμα κλπ.), ακολουθεί μια τακτική αποστασιοποίησης από το ΥΗΕ Μεσοχώρας και δεν πολιτεύεται απέναντι στην κυβέρνηση απαιτώντας σταθερά και επίμονα (όπως παλαιότερα) την άμεση ολοκλήρωση και λειτουργία του έργου.

Την ίδια επιφυλακτική στάση τηρεί και απέναντι στις συλλογικότητες που επί δεκαετίες διεκδικούν την λειτουργία της Μεσοχώρας, έχοντας απέναντι τους ένα πλήθος εμποδίων και «αντιπάλων» (κόμματα, ισχυρά χρηματοδοτούμενες «οικολογικές» οργανώσεις, ανταγωνιστικά ενεργειακά συμφέροντα, Αιτωλοακαρνάνες, ΜΜΕ κλπ.).

Είναι επίσης ενδεικτικό πως κατά τις συνεδριάσεις των Περιφερειακών Συμβουλίων σε Θεσσαλία και Δυτική Στερεά για την έγκριση του έργου Μεσοχώρας η παράταξή του ΚΚΕ δεν έδωσε θετική ψήφο (επέλεξε  «λευκό»), για πρώτη φορά στην ιστορία της.

Όσο για τα κόμματα του πρώην ενιαίου ΣΥΡΙΖΑ (του οποίου βουλευτές και στελέχη ζητούσαν – πριν το 2018 – την κατεδάφιση των έργων)  τηρούν χαλαρή στάση απέναντι στη Μεσοχώρα, την οποία εξάλλου ουδέποτε  είδαν με «καλό μάτι» και φυσικά δεν αποτελεί για το χώρο τους σημαντικό θέμα ενδιαφέροντος, ούτε βεβαίως αντικείμενο αντιπολίτευσης απέναντι στη ΝΔ.

Στο ιδιόμορφο αυτό περιβάλλον που δημιουργείται σε σχέση με τη Μεσοχώρα, όλο και πιο συχνά κάνουν την εμφάνισή τους διάφορες περιθωριακές συλλογικότητες που συμπορεύονται με «οικολόγους» και Αιτωλοακαρνάνες, έχοντας όλοι τους τον ίδιο «ευσεβή» σκοπό για κατεδάφιση της Μεσοχώρας αλλά και των έργων εκτροπής Αχελώου.

Επίσης στις συνθήκες αδράνειας και αδιαφορίας για το έργο βρίσκουν περιθώριο να επιπλέουν καινοφανείς και αστήρικτες  θεωρίες εναντίον της υδροηλεκτρικής ενέργειας, αμφισβητώντας την ιδιαίτερη σημασία που αυτή έχει στο ενεργειακό μείγμα της χώρας. Διαβάσαμε μάλιστα πρόσφατα σε τοπική εφημερίδα αβάσιμους ισχυρισμούς πως δήθεν η υδροηλεκτρική ενέργεια συμβάλλει στην υπερφόρτωση του δικτύου (όπως πχ. συνέβη πρόσφατα με το μπλάκ – άουτ στην Ισπανία).

Προφανώς αγνοούν (ή συνειδητά παραβλέπουν) πως τα ΥΗ εργοστάσια χαρακτηρίζονται από την εξαιρετική τους ευελιξία και έχουν τον απόλυτο έλεγχο στον χρόνο και στην διάρκεια διοχέτευσης ενέργειας στο δίκτυο, ενώ συνήθως παράγουν ενέργεια για να καλύπτουν την ζήτηση σε ώρες αιχμής, υποκαθιστώντας τις πανάκριβες εισαγωγές [6].

Ένα επίσης αρνητικό αποτέλεσμα αυτής της ιδιότυπης «αδιαφορίας» για την Μεσοχώρα και συνολικά για την ΥΗΕ είναι πως ελάχιστοι πλέον ασχολούνται με τον βαθμό ενεργειακής εξάρτησης της χώρας μας, ο οποίος σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat, το 2022 ανήλθε σε 81,4%. Αυτό το ποσοστό είναι σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος το ίδιο έτος ανήλθε στο 62,5%.

Ας δούμε λοιπόν την αξία του ΥΗΕ Μεσοχώρας (και) από αυτή τη σκοπιά.

Και κλείνουμε με κάποια ερωτήματα.

Τι λόγους έχει η κυβέρνηση, τα τοπικά πολιτικά της στελέχη αλλά και ο κύριος του έργου της Μεσοχώρας (η ΔΕΗ) να σιωπούν συστηματικά και να μην αναδεικνύουν την τεράστια σημασία του έργου (ενεργειακή, περιβαλλοντική, αναπτυξιακή, κλπ.) για την χώρα συνολικά και ειδικότερα για την περιοχή ;

Τι λόγους έχουν οι ιθύνοντες να επιτρέπουν μετά από τόσα χρόνια να αναπτύσσεται και πάλι η διχόνοια  και να καλλιεργείται η απογοήτευση στους πολίτες από την, φαινομενική τουλάχιστον, εγκατάλειψη του έργου ;

Μήπως οι λόγοι  αυτής της στασιμότητας αφορούν σε «εξωγενείς» πιέσεις που σχετίζονται με ανταγωνιστικά ενεργειακά συμφέροντα ;

Μήπως τελικά τα έξι χρόνια αδράνειας της κυβέρνησης  Μητσοτάκη προοιωνίζουν αποφάσεις εγκατάλειψης του έργου για το οποίο φορείς και λαός της Θεσσαλίας αγωνίζονται εδώ και πενήντα χρόνια ;

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

————————————————————————————————————————-

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

[1] Ακόμη και σήμερα καλλιεργούνται οι κατευθυνόμενες και βολικές για ορισμένους θεωρίες πως το αμιγώς ενεργειακό συγκρότημα της Μεσοχώρας αποτελεί «έργο εκτροπής Αχελώου». Οι εμμονές, τους οδηγούν να παραβλέπουν τις  συγκεκριμένες αποφάσεις του αρμόδιου Υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ (1995) με τις οποίες η Μεσοχώρα αποσυνδέεται οριστικά από την «εκτροπή Αχελώου» που προβλέπονταν στον αρχικό σχεδιασμό (δεκαετία 1980).

Αυτή την πραγματική κατάσταση, αποδέχθηκε τελικά και το ΣτΕ (απόφαση 26/2014), όμως με μεγάλη καθυστέρηση και χωρίς να δοθούν εξηγήσεις για την προηγούμενη εχθρική του στάση απέναντι στη Μεσοχώρα. Φυσικά η απόφασή τους αυτή δεν αρκεί για να ξεχαστούν από όλους εμάς οι παλαιότερες αρνητικές αποφάσεις του, όπου ανώτατοι δικαστές με περιορισμένη αίσθηση ευθύνης οδήγησαν το έργο αυτό για πολλά χρόνια σε στασιμότητα, επιφέροντας τεράστιο οικονομικό (και όχι μόνο) κόστος για την δημόσια τότε ΔΕΗ, εκθέτοντας παράλληλα τη χώρα διεθνώς.

[2] Το 2015 στα Περιφερειακά Συμβούλια Δυτ. Στερεάς και Θεσσαλίας οι εκπρόσωποι του (κυβερνητικού τότε) ΣΥΡΙΖΑ καταψήφισαν την απόφαση για την έγκριση περιβαλλοντικών όρων Μεσοχώρας.

[3] Δες Liberal, 15/5/25

[4] Σε επίσκεψή του στη Θεσσαλία, συνοδεύοντας τον Π/Θ Κυριάκο Μητσοτάκη,  ο τότε Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστας Σκρέκας δήλωνε για την Μεσοχώρα ότι  «Προσδοκούμε τον Ιούνιο του 2024 να έχει ξεκινήσει η έμφραξη του φράγματος». Και για να κάνει εμμέσως κριτική στην προηγούμενη κυβέρνηση, ανέφερε πως  «Εάν ήδη το έργο βρισκόταν σε λειτουργία, θα είχαμε γλιτώσει 140 με 150 εκατ. ευρώ από εισαγωγές ορυκτών καυσίμων» (ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 27/2/23).

[5] Δες ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 5/5/25, επίσκεψη στα Τρίκαλα.

[6] Όπως αναφέρει ο Σταύρος Παπαθανασίου, καθηγητής στο ΕΜΠ, «Οι καθυστερήσεις στην ανάπτυξη και ο κορεσμός των δικτύων είναι απόρροια του γεγονότος ότι η ανάπτυξη των ΑΠΕ καθοδηγήθηκε από οικονομικούς λόγους ….. που έτρεξε πολύ πιο γρήγορα από την ικανότητα προσαρμογής μας. Αυτό πρέπει να το διορθώσουμε» (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 4/5/25).

Επίσης ο ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ και πρώην πρόεδρος της ΡΑΑΕΥ Παντελής Κάπρος επισημαίνει πως  «Αν μας διδάσκει κάτι στην Ελλάδα το μεγάλο μπλακ – άουτ της Ιβηρικής είναι ότι η υψηλή διείσδυση ΑΠΕ πρέπει να συνοδεύεται από…..αυξημένη διαθεσιμότητα ευέλικτων μονάδων …. στο σύστημα» (ό. π.).