Πώς η θεσσαλική πόλη έχει εξελιχθεί σε τόπο πιλοτικής εφαρμογής μιας σειράς καινοτόμων πρωτοβουλιών ψηφιοποίησης και πράσινης ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Η TEXNOΛΟΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΕΣΟ, όχι ο προορισμός – προορισμός για εμάς είναι ο άνθρωπος», δήλωσε ο δήμαρχος Τρικκαίων, Δημήτρης Παπαστεργίου, στην κατάμεστη αίθουσα του ολοκαίνουργιου Μουσείου Τσιτσάνη που στολίζει εδώ και μερικούς μήνες το κέντρο της θεσσαλικής πόλης. Ευθύς αμέσως τοπικοί φορείς, πολιτικοί εκπρόσωποι, στελέχη της εταιρείας e-trikala αλλά και πολίτες των Τρικάλων –όλοι βρίσκονταν εκεί για να παρακολουθήσουν την εκδήλωση που οργάνωνε το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα στην καρδιά της Θεσσαλίας– έγνεψαν καταφατικά και ξέσπασαν σε θερμά χειροκροτήματα.
Ελάχιστες ελληνικές πόλεις έχουν αγκαλιάσει τόσο θερμά το δίπολο των ευρωπαϊκών πολιτικών του ψηφιακού μετασχηματισμού και της πράσινης μετάβασης όσο τα Τρίκαλα. Είναι μια πραγματικότητα που αντανακλάται στις εμβληματικές πολιτικές που έχει υιοθετήσει η πόλη –ήδη από το 2004, όταν δοκίμασε πιλοτικά το πρώτο πρόγραμμα free Wi-Fi στην Ελλάδα, στην αρχή για τα πρώτα 100 μέτρα μπροστά από το δημαρχείο– αλλά και στην κοινωνία της που έχει πλέον συνηθίσει να βλέπει καινούργια δεδομένα και να υποστηρίζει, αν όχι να απαιτεί, τις καινοτόμες ευρωπαϊκές πολιτικές.
Καθόλου τυχαία, λοιπόν, τα Τρίκαλα έχουν ενταχθεί πλέον στην Ευρωπαϊκή Αποστολή για τις 100 Κλιματικά Ουδέτερες και Έξυπνες Πόλεις μέχρι το 2030, αναλαμβάνοντας μια σειρά από δράσεις έρευνας και καινοτομίας που θα αφορούν τη βιώσιμη κινητικότητα, την ενεργειακή απόδοση και τον πράσινο πολεοδομικό σχεδιασμό, ενώ θα προσφέρουν παράλληλα και τη δυνατότητα ανάπτυξης κοινών πρωτοβουλιών και κλιμάκωσης των συνεργασιών σε συνέργειες με άλλα προγράμματα της Ε.Ε.
Κλειδί της επιτυχίας η ομάδα, και η εξωστρέφεια
«Το μυστικό της επιτυχίας είναι πως στα Τρίκαλα, από πολύ νωρίς, η προσπάθειά μας στελεχώθηκε από μια ομάδα με εμπειρία και τεχνογνωσία», εξηγεί στη LiFO ο Θανάσης Μιχαλάκης, ειδικός σύμβουλος και εκπρόσωπος Τύπου του δήμου Τρικκαίων. Αναφέρεται στη δημιουργία της e-trikala, της αναπτυξιακής εταιρείας του δήμου που πρωτοπορεί σε εφαρμογές που έχουν να κάνουν με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών, προσφέροντας ένα ελπιδοφόρο case study για το μοντέλο διαχείρισης και αξιοποίησης ευρωπαϊκών κονδυλίων στην ελληνική περιφέρεια.
«Ξεκινήσαμε από το 2004, όταν σχεδόν κανένας δεν συζητούσε για την παροχή δωρεάν Wi-Fi στην Ελλάδα. Ο κ. Παπαστεργίου ήταν τότε ήδη αντιδήμαρχος και στο πλάι του υπήρχαν δεκάδες άνθρωποι που ασχολούνταν διεξοδικά με την τεχνολογία και εργάστηκαν σκληρά για την e-trikala. Tην έφτιαξαν και την έστησαν, και την έφτασαν στο σημείο να είναι σήμερα περιζήτητη», συμπληρώνει ο εκπρόσωπος Τύπου του δήμου. «Σήμερα, λοιπόν, το e-trikala είναι το πολυεργαλείο μας, έχοντας αναπτύξει δεκάδες δραστηριότητες που επεκτείνονται και πέρα από την εξειδίκευσή του στην τεχνολογία. Έχει υλοποιήσει προγράμματα τηλεπρόνοιας, λειτουργεί υποστηρικτικά στο δημοτικό συμβούλιο νέων, έχει βοηθήσει στην υλοποίηση του προγράμματος ΕΣΤΙΑ για τους πρόσφυγες».
Καταλύτης στην επιτυχία των Τρικάλων, μεταξύ άλλων, είναι και η υιοθέτηση εμβληματικών πρωτοβουλιών που όχι μόνο τοποθετούν την πόλη στον παγκόσμιο χάρτη αλλά δημιουργούν και τις προϋποθέσεις για τη δοκιμή και τη βελτίωση των τεχνολογικών υποδομών και πολιτικών. «Το κλειδί εδώ είναι πως ουσιαστικά εμείς λέμε “ναι, θα το δοκιμάσουμε”», εξηγεί χαρακτηριστικά ο κ. Μιχαλάκης. «Το λεωφορείο χωρίς οδηγό, για παράδειγμα, ένα κομμάτι του ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος CityMobil2, δεν ήθελε να το δοκιμάσει κανένας» προσθέτει, αναφερόμενος στο πιλοτικό πρόγραμμα που το 2015 μετέτρεψε εν μια νυκτί την πόλη σε προορισμό τεχνολογικού τουρισμού και τόπο πανευρωπαϊκής καινοτομίας. «Έπρεπε να ξεπεραστούν πρώτα διάφορα προβλήματα ασφάλισης και νομοθετικών ρυθμίσεων. Βλέπετε, συχνά δεν υπάρχει μονάχα το ερώτημα των τεχνολογικών δυνατοτήτων, στην πράξη ξεφυτρώνουν διάφορα θέματα που δεν τα είχες καν υπολογίσει ή που δεν μπορείς να ξέρεις το αποτέλεσμα ή τη βαρύτητά τους σε σχέση με την υλοποίηση ενός σχεδίου».
Αντίστοιχος ήταν και ο ρόλος των Τρικάλων στο καινοτόμο πρόγραμμα Harmony, στόχος του οποίου ήταν η πιλοτική δοκιμή αποστολής φαρμάκων μέσω μη επανδρωμένων αεροσκαφώνώστε να δοκιμαστεί και να αναπτυχθεί πανευρωπαϊκά μια νέα γενιά εργαλείων σχεδιασμού μεταφορών. Το 2021, η θεσσαλική πόλη φιλοξένησε την πρώτη δοκιμαστική πτήση του ευρωπαϊκού έργου Harmony, ολοκληρώνοντας παράλληλα την πρώτη μεταφορά φαρμάκων με drone στην Ελλάδα.
«Στα Τρίκαλα θελήσαμε να εξετάσουμε το αν μπορούν αν υλοποιηθούν μεταφορές φαρμάκων σε απομακρυσμένες περιοχές σε περιόδους κλιματικών κρίσεων. Πριν από μερικά χρόνια, για παράδειγμα, όταν η Καρδίτσα υπέφερε από τον Ιανό, σε ορεινά χωριά υπήρχαν προβλήματα προσβασιμότητας σε φάρμακα», εξηγεί ο κ. Μιχαλάκης. «Τεχνικά τα καταφέραμε περίφημα, αλλά στα μέσα της πιλοτικής δοκιμής ανακαλύψαμε όλα τα νομικά και γραφειοκρατικά εμπόδια που υπάρχουν στη μαζική υιοθέτηση μιας τέτοιας πρωτοβουλίας στην Ελλάδα», συμπληρώνει.
«Το ίδιο συνέβη και με το έργο ELVITEN, το οποίο συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω του προγράμματος HORIZON 2020 και στοχεύει στην προώθηση της χρήσης των ελαφρών ηλεκτρικών οχημάτων ως άνετου μέσου μεταφοράς στις πόλεις. Μαζί με το Βερολίνο, τη Γένοβα, τη Μάλαγα και τη Ρώμη, τα Τρίκαλα δοκίμασαν τις αντοχές των μπαταριών των ηλεκτρικών οχημάτων πολύ πριν αυτά γίνουν μόδα και τάση, ανακαλύπτοντας μάλιστα τα όρια της τεχνολογίας την εποχή εκείνη».
Ανταλλαγή απόψεων και βέλτιστων πρακτικών
Πέρα από τις πιλοτικές δοκιμές που ενημερώνουν και βελτιώνουν τις ευρωπαϊκές πολιτικές, ένα ακόμα χαρακτηριστικό της επιτυχίας των Τρικάλων είναι η ανταλλαγή απόψεων και βέλτιστων πρακτικών με δεκάδες ευρωπαϊκές πόλεις, από κοσμοπολίτικες πρωτεύουσες μέχρι μικρότερες κωμοπόλεις της περιφέρειας. «Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα το προγράμματος URBACT, όπου εταίροι των Τρικάλων, μεταξύ άλλων, ήταν μεγάλες πόλεις όπως η Βαρκελώνη και η Ρώμη», εξηγεί ο εκπρόσωπος Τύπου. «Είναι μεγάλο πράγμα να εμπνέεσαι από τα παραδείγματά τους, αλλά νομίζω πως μία από τις επιτυχίες μας είναι ότι δεν μεταφέρουμε τίποτα αυτούσιο, όλα τα φιλτράρουμε και τα προσαρμόζουμε στην πραγματικότητα και τις ανάγκες του τόπου μας. Για την πρωτοβουλία ΒΙΟΚΑΝΤΙΝΕΣ, ένα πρόγραμμα που αφορούσε την τοποθέτηση βιολογικής κουζίνας στα σχολεία, εμπνευστήκαμε από μια μικρή πόλη της Πορτογαλίας. Για την εφαρμογή πρακτικών ισότητας φύλων στη λειτουργία της πόλης όπως και για την αποτύπωση της βιώσιμης κινητικότητας έχουμε πάρει παραδείγματα από τις σκανδιναβικές χώρες», συμπληρώνει.
Πέρα από την οικοδόμηση γεφυρών συνεργασίας με την Ευρώπη, η πόλη ασχολείται και με τα του οίκου της, καθώς φιλοδοξεί παράλληλα να χτίσει και το οικοσύστημα που θα αναδείξει το ταλέντο και τις ιδέες της νέας γενιάς. «Εδώ και μερικά χρόνια στην πόλη μας λειτουργεί το GiSeMi, ένας χώρος που φιλοδοξεί να γίνει ένα hub για τον εκκολαπτόμενο startup-ικό κόσμο της πόλης. Το ονομάσαμε έτσι από το γκισέμι, που στην αργκό των κτηνοτρόφων σημαίνει τον ταύρο που οδηγεί το κοπάδι. Κάπως έτσι θέλουμε να είναι και το hub μας, και η ονομασία του αναδεικνύει αυτό το πάντρεμα της παράδοσης και της τεχνολογίας, γιατί παραμένουμε μια περιοχή όπου η κτηνοτροφία, το τυρί και το γάλα παίζουν μεγάλο ρόλο στην οικονομική δραστηριότητα. Στο κομμάτι της αγροτεχνολογίας μπορούν να γίνουν ακόμα πολλά πράγματα», συμπληρώνει ο εκπρόσωπος Τύπου.
«Πρέπει συνεχώς να βρισκόμαστε στην καρδιά των γεγονότων», καταλήγει ο κ. Μιχαλάκης. «Το καινοτόμο, άλλωστε, δεν είναι αυτοσκοπός. Προορισμός όλων αυτών των προγραμμάτων και πρωτοβουλιών που κοιτάζουν το μέλλον είναι πάντοτε ο άνθρωπος».
Οι δράσεις της ΕΕ για την ψηφιοποίηση της Ευρωπαϊκής περιφέρειας
Φυσικά, η ευρεία, ταχεία και εκτεταμένη ανάπτυξη των πλατφορμών ψηφιακών υπηρεσιών, καθώς και οι δημόσιες συζητήσεις σχετικά με την διαχείριση δεδομένων και τις νέες τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη, επηρεάζουν αναμφίβολα όλους τους τομείς της κοινωνίας μας, και έχουν ήδη ενσωματωθεί στην καθημερινότητά μας σε κάθε άκρη της Ευρωπαϊκής περιφέρειας. Για την χαρτογράφηση των προτεραιοτήτων του ψηφιακού αυτού μέλλοντος, η ΕΕ έχει οικοδομήσει το ευρωπαϊκό ψηφιακό θεματολόγιο για τη δεκαετία 2020-2030, εστιάζοντας μεταξύ άλλων στη δημιουργία ασφαλών ψηφιακών χώρων και υπηρεσιών, στη δημιουργία ίσων όρων ανταγωνισμού στις ψηφιακές αγορές με μεγάλες πλατφόρμες και στην ενίσχυση της ψηφιακής κυριαρχίας της Ευρώπης, συμβάλλοντας ταυτόχρονα και στον ευρωπαϊκό στόχο της επίτευξης της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Καθώς λοιπόν η Ευρώπη μπαίνει για τα καλά σε μια νέα ψηφιακή δεκαετία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο φιλοδοξεί να θέσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό στην κορυφή των προτεραιοτήτων του κατά την τρέχουσα κοινοβουλευτική περίοδο, συμμετέχοντας στην διαμόρφωση ενός οριζόντιου πλαισίου πολιτικής με μια σειρά από νομοθετήματα. Μεταξύ άλλων, σε αυτά συμπεριλαμβάνονται η Πράξη για τις ψηφιακές Αγορές (DMA), που θέτει τολμηρά πρότυπα για την λογοδοσία των διαδικτυακών εταιρειών, η Πράξη για την διακυβέρνηση των δεδομένων, μια σειρά από νέοι κανονισμοί που θεσπίζουν εναρμονισμένους ενιαίους κανόνες για την ανθεκτικότητα των κρίσιμων υποδομών, καθώς και η περίφημη Διακήρυξη για τα Ψηφιακά Δικαιώματα και Αρχές. Κοινός τους στόχος είναι η δημιουργία όλων των προϋποθέσεων για μια Ευρώπη που θα απορροφά ολοένα και περισσότερο τα αμέτρητα οφέλη του θαυμαστού, καινούργιου κόσμου που αναδύεται μέσα από την τεχνολογία, ρυθμίζοντας ταυτόχρονα τις ηθικές και οικονομικές προκλήσεις που προκαλεί η εκθετική της άνοδος.
Σε αυτό το πλαίσιο κινήθηκαν και οι δηλώσεις της Ευρωβουλευτού Άννα-Μισέλ Ασημακοπούλου στην εκδήλωση των Τρικάλων, με τις αναλυτικές αναφορές της στις χρηματοδοτήσεις και δυνατότητες που δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την ολοκλήρωση των τεχνολογικών έργων, και τα χαρακτηριστικά παραδείγματα των 6,7 δισεκατομμυρίων ευρώ μέχρι το 2027 καθώς και το 20% του Ταμείου Ανάκαμψης πού οδεύει για την ολοκλήρωση τεχνολογικών έργων στη χώρα μας. «Όλη αυτή η προσπάθεια πατάει πάνω στις βασικές αρχές και αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης» τόνισε η Ευρωβουλευτής, «οι οποίες εξασφαλίζουν την προστασία των πολιτών και την ίση και δίκαια ανάπτυξη».
Έτσι λοιπόν τα Τρίκαλα, η μικρή αυτή πόλη που βρίσκεται στον κορμό της Ελλάδας, μετουσιώνονται στην καρδιά της Ευρώπης, τον τόπο όπου οι πρωτοβουλίες, οι αξίες και το όραμα της ΕΕ εφαρμόζονται στην πράξη, το μέρος όπου τα κοινοτικά κονδύλια συναντούν το μεράκι για πρόοδο και δοκιμή και χαρτογραφούν το μονοπάτι για ένα αισιόδοξο Ευρωπαϊκό μέλλον.
LIFO Νίκος Ευσταθίου
