«Όλα αυτά τα χρόνια, παρά τις έρευνές μας, δεν κατορθώσαμε να βρούμε τον μελετητή και τα αρχιτεκτονικά σχέδια του ρολογιού, καθότι έχουν καταστραφεί τα αρχεία του Δήμου από πυρκαγιά». Αυτά αναφέρει ο ερευνητής Νεκτάριος Κατσόγιαννος, στο βιβλίο του με τίτλο Το Φρούριο, το ρολόγι και το Βυζαντινό Υδραγωγείο των Τρικάλων. Πρόκειται για το σημερινό κτίσμα του ρολογιού, το οποίο είναι γύρω στα 5 μ. πιο βόρεια του παλιού, και μαζί με το κάστρο αποτελούν τα σύμβολα της πόλης.
«Σε αναζήτηση στοιχείων, μία εγγονή του τότε δημάρχου(Θ. Θεοδοσόπουλου)», διευκρινίζει ο κ. Κατσόγιαννος, «μας ανέφερε ότι την αρχιτεκτονική μελέτη την είχε αναθέσει ο παππούς της σε Ιταλό αρχιτέκτονα. Τα σχόλια των τότε εφημερίδων δεν αναφέρουν δυστυχώς τον μελετητή, εκτός αν έγινε από τον τότε δημοτικό μηχανικό, τον οποίο, αναφέρουμε με κάθε επιφύλαξη: Την ανέγερση του κτίσματος την έκανε ο εργολάβος Σελέκας με αρχιμάστορα τον Παναγιώτη Παπανικολάου ή Τσιγκέλη. Ο μηχανισμός του ρολογιού έγινε από το εργοστάσιο του Γ. Καραμάνου που βρισκόταν στην Καλλιθέα Αθηνών».
Τα διαθέσιμα στοιχεία
Το ύψος του απαρτίζεται από τρία διαφορετικά επίπεδα, με συνολικό ύψος 26,60 μ. Οι διαστάσεις του ισογείου είναι 7,20×6,45 μ., με ύψος 15,50 μ. και φέρει για ανεξήγητους λόγους τρεις εισόδους. Οι διαστάσεις του πρώτου ορόφου είναι 4,80×4,80 μ., με ύψος 5,30 μ. και περιμετρικά βεράντα πλάτους 1,75 μ. Οι διαστάσεις του δεύτερου, όπου βρίσκεται και ο μηχανισμός του ρολογιού, είναι 3,30×3,30 μ., με ύψος 5,80 μ. και περιμετρικά βεράντα πλάτους 1,25 μ., ενώ η διάμετρος των καντράν είναι 1,60 μ. Η ανακαίνισή του έγινε το 1997 και σήμερα είναι επισκέψιμος. Η εσωτερική διαρρύθμιση στο μεγαλύτερο της μέρος είναι εντελώς διαφορετική από την παλιά. Η σκάλα από το πρώτο δάπεδο μέχρι το ωρολογοστάσιο ήταν περιστροφική με 120 σκαλιά. Σήμερα είναι μόνο στο πάνω μέρος.
Ο παλιός μηχανισμός ήταν τοποθετημένος πάνω σε ξύλινο δάπεδο, συνδεόμενος με μικρή σιδερένια σκάλα με το κάτω διαμέρισμα. Ήταν ελληνικής κατασκευής, το δε βάρος της καμπάνας είναι γύρω στα 1000 κιλά, και στην εξωτερική επιφάνεια της γράφει: «ΕΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΘΗ ΔΙΑ ΤΟ ΩΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΤΡΙΚΚΑΛΩΝ ΕΠΙ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ ΕΝ ΕΤΕΙ 1937».
Η λειτουργία του ρολογιού, σύμφωνα με τον κ. Κατσόγιαννο, βασιζόταν σε ένα ζεύγος βαριδιών, εκ των οποίων το κάθε ένα ζύγιζε 350 κιλά. Την αρχική συντήρηση και για έξι μήνες περίπου μέχρι τον θάνατό του την είχε αναλάβει ο ωρολογοποιός Απ. Μαυρομάτης. Στη συνέχεια, και μέχρι το 1969, ο ωρολογοποιός Κώστας Παπαευθυμίου για να τον διαδεχθεί, μετά τη συνταξιοδότησή του, ο γιος του Χρυσούλης.
Η περίοδος της Κατοχής
Βρισκόμαστε στις αρχές τις δεκαετίας του 1940. Ακολούθησαν ο πόλεμος και η Κατοχή. Σ’ όλους τους χώρους επικρατεί απόλυτη ησυχία. Τους σεργιανίζουν μόνο οι κατοχικές δυνάμεις. Στην κορυφή του δεν κυματίζει τώρα η ελληνική σημαία, αλλά η ιταλική και στη συνέχεια η γερμανική.
Στο κατοχικό του ημερολόγιο, ο Γ. Παπαϊωάννου αναφέρεται στο βιβλίο και γράφει για το ρολόι:
«18-2-1941. Τρίτη (…) Το ωρολόγιον της πόλεως μας το οποίον εσήμανε τις ώρες με κτυπήματα από της ενάρξεως του πολέμου είχεν πάψει να κτυπά. Σήμερον όμως ήρχισεν να κτυπά τις ώρες».
«22-4-1941. Τρίτη (Πάσχα) (…) Το ωρολόγιον της πόλεως δουλεύει και χτυπάει τις ώρες, αλλά οι πλάκες έχουν χαλάσει».
Για τις πλάκες του ρολογιού που είχαν καταστραφεί, το είχε επισημάνει και η εφημερίδα «Αναγέννησις» στο φύλλο της 7-4-1941: «Πληροφορούμεθα μεθ’ ικανοποιήσεως ότι, κατόπιν των όσων εγράφησαν, απεφασίσθη η παραγγελία εις τας Αθήνας των τζαμιών του Ωρολογίου, τα οποία εθραύσθησαν κατά τον βομβαρδισμόν. Ήδη, εντός των ημερών, αναμένονται τα τζάμια και έτσι οι Τρικκαλινοί θα κατορθώσουν να ίδουν με τα ίδιά των τα μάτια την ώραν. Κ’ αυτό για μερικούς Θωμάδες, που δεν βλέπουν τίποτε…».
«Οι δύο παραπάνω αναφορές μάς πείθουν», αναφέρει ο ερευνητής, «ότι η καταστροφή των τζαμιών του ρολογιού δεν οφειλόταν στον βομβαρδισμό του ρολογιού –όπως πίστευαν ορισμένοι– αλλά στις δυνατές εκρήξεις και το ωστικό κύμα των βομβών κατά τον βομβαρδισμό της πόλης και ειδικά του εκεί πλησίον ναού του Αγίου Νικολάου».
Επτά χρόνια αργότερα, η «Αναγέννησις», σε σχόλιό της στις 29-7-1948, με χιουμοριστικό τίτλο «Το βιαστικό ρολόι» γράφει: «Από τίνων ημερών, το ωρολόγιον της πόλεως προπορεύεται εις την ένδειξιν κατά 4 περίπου λεπτά της ώρας του Αστεροσκοπείου Αθηνών. Ο κ. δήμαρχος ας διάταξη την τοποθέτησιν εις το κανονικόν σημείον του ωρολογίου».
Έναν χρόνο αργότερα, η ίδια εφημερίδα συνιστά στον δήμαρχο να τοποθετήσει τζάμια διότι, έτσι όπως είναι τα μηχανήματά του γεμίζουν σκόνη και δεν λειτουργούν κανονικά: «Η σκόνη φταίει. Το ωρολόγιον της πόλεως, από την κατοχήν ακόμη, δεν έχει τζάμια. Ίσως η έλλειψις αυτών να συντελή εις το να συγκεντρώνονται σκόνες κ.λπ. και να αποτελή τούτο ένα εκ των λόγων διά τους οποίους πότε προπορεύεται, πότε βραδυπορεί (6-5-1949)».
Το παρακάτω σχόλιο της «Αναγέννησις», στις 16-12-1950, μας κάνει γνωστό ότι σε ώρα καταιγίδας έπεσε κεραυνός, προκαλώντας ζημιές στις εγκαταστάσεις. «Έδρασε το αλεξικέραυνον. Τας απογευματινός ώρας της χθες, κατά την διάρκειαν μπόρας, κεραυνός έπεσε επί του Φρουρίου. Κατεστράφησαν άπασαι αι ηλεκτρικαί εγκαταστάσεις και πιθανόν να έπαθε ζημιές και το ωρολόγιον».
Η μεταπολεμική κακή συντήρησή του είχε ως αποτέλεσμα να μη λειτουργεί κανονικά και τα τζάμια των καντράν τον περισσότερο καιρό να είναι σπασμένα, όπως και τα τζάμια των μικρών ξύλινων παραθύρων. Τα πάντα είχαν αρχίσει να φθείρονται, με πρώτη την ξύλινη κλίμακα, η οποία κατέστη πολύ επικίνδυνη στο ανέβασμά της. Ο εσωτερικός χώρος δεν γέμισε μόνο από αναρριχώμενα αλλά και από φωλιές σπουργιτιών. Σήμερα, το ρολόι δέχεται ένα μεγάλο όγκο επισκεπτών, ειδικά τις μέρες των Χριστουγέννων με τη λειτουργία του Μύλου των Ξωτικών.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
